…І прыдбаў гэты дом

Аднак добра запомнiy, як мацi прывезла яго y дзiцячы дом, доyга размаyляла з нейкiмi дзядзькам i цёткай, якiя, вiдаць, узначальвалi yстанову, як плакала, пакiдаючы яго, i як сказала на развiтанне i колькi разоy паyтарыла, што яго завуць Іван Адам, што y яго ёсць зводны старэйшы брат Ота i што ён, Ванечка, незвычайны чалавек. Лепш, канечне, дзедавай мацi было б нiкому не казаць пра сваяцтва яе сына з немцамi, прычым такiмi немцамi, якiя апынуцца з цягам часу не апошнiмi людзьмi y Трэцiм Рэйху, а непасрэдна y дзеда пачнуцца праблемы з савецкай уладай.

Зразумела, што нацыянальнасць у пасведчаннi аб нараджэннi яму запiсалi yкраiнскую, ды хто ж ведаy, што жыццё абернецца такiм пакручастым i рабрыстым, як i любая вайна. Страшна тое, што даказаць адваротнае немагчыма. Зрэшты, як i праклятае сваяцтва. З чатырнаццацi гадоy пачнецца дзедава адысея па лагерах, пакуль не скончыцца, пасля смерцi Сталiна, у Карэлафiнску, адкуль яго прывязе y Вёску, узяyшы за мужа, мая бабуля.

Аднак дзед Іван нешта наблытаy з iмем свайго магчымага брата, як ён лiчыy, ад’ютанта фельдмаршала Паyлюса, бо y сапраyднасцi палкоyнiк Адам меy iмя Вiльгельм.

Дажыy ён, дарэчы, да глыбокай старасцi i памёр ва yзросце васьмiдзесяцi пяцi гадоy у той год, калi я нарадзiyся. Чаму нi яго, нi Паyлюса не судзiлi y Нюрнбергу i не расстралялi цi не павесiлi, як астатнiх нямецкiх афiцэраy вышэйшага рангу? Паyлюса нават пальцам не кранулi за Сталiнград, у якiм ён здаyся савецкiм войскам добраахвотна, калi зразумеy, што сэнсу ваяваць супраць людзей, гатовых голымi рукамi бiцца супраць танкаy, бо агнястрэльная зброя хутка страчвала дзеяздольнасць i ператваралася y непрыдатныя жалязякi, не было, дакладней, ён яго не бачыy. Фельдмаршал шкадаваy i сваiх салдат, i чужых па прычыне iнтэлiгентнасцi i адэкватнасцi. Што Сталiн цi, хутчэй, савецкiя военачальнiкi, вырашылi выкарыстаць у мэтах хутчэйшага заканчэння вайны. Яны стварылi прапагандысцкую арганiзацыю, куды загналi палонных афiцэраy, назвалi яе «Саюзам германскiх афiцэраy» i прапанавалi yзначалiць Паyлюсу, каб той прызываy нямецкiя войскi здавацца i пераконваць у тым, што Гiтлер вельмi нехарошы чалавек. Паyлюс з’яyляyся адным з нямногiх, каго y Германii шчыра паважалi i ганарылiся яго заслугамi перад Айчынай, таму для саветаy ён быy падарункам лёсу. Аднак згоды нямецкага фельдмаршала yзначалiць прапанаваны Саюз дамагалiся паyтара года. Няцяжка здагадацца, якiмi сродкамi, калi сваiх не шкадавалi нi калiва.