Плошча Перамогі

Ты яшчэ сам сябе не пазнаеш… Нiколi больш не пазнаеш…»

Так ён казаy, Лёксаy колiшнi баявы пабрацiм, Станя-пекар. І адкуль ведаy? І чаму Станя застаyся там, а ён – тут? Амаль што дома? Прыгадаyшы пекара, Лёкса Шпуль заскрыгатаy зубамi ад горычы i бясьсiльля. Такi вясёлы быy Станя, такi разумны. Басурманы яму кiшкi выпусьцiлi. Накiнулiся yтрох на аднаго, той у высокай шапцы махнуy шабляй i… Калi бой скончыyся, Лёкса пакляyся, што больш нiколi ня будзе есьцi пальцам пханую каyбасу…

Хата палясоyшчыка стаяла на yзгорку.

Недалёка ад яе пасьвiлася на выгане мiж трох бярозаy карова, пазiраючы на сьвет вялiкiм, заплаканым вокам. Проста за хатай пачыналася лагчына, зарослая высокай травой. Палясоyшчык з жонкай закiдвалi на гарышча сена. Забрахаy сабака. Палясоyшчык павярнуyся i прыставiy да сьцяны вiлы. Недаверлiва yперыyся вачыма y Лёксу, якi запаволiy крок. Малы падбег да бацькi i схаваyся y яго за сьпiнай.

«Добры дзень у хату! – сказаy Лёкса строга. – Памагай бог!»

«Дзякуем, – непрыязна адгукнуyся палясоyшчык, на yсялякi выпадак падхапiyшы з пня сякеру.

 – Калi не жартуеш, вядома».

«Ня бойся, дзядзька, – Лёкса падышоy блiжэй i зьняy з пояса бiклажку. – Пакладзi сваю штуку, не спатрэбiцца. Я каралеyскi вястун Лёкса Шпуль. Пасланы самымi Яго Вялiкасьцю y сталiцу з важным данясеньнем. Іду ад самай Чорнай Скалы… Як бiтва скончылася, так i выправiyся y дарогу. Так што сам разумееш, дзядзька. Мушу быць у каралеyскiм палацы як мага хутчэй. Таму дай мне якога харчу i вады, але найперш вады.

Ды пакажы кароткую дарогу».

«Што ж гэта, у Яго Вялiкасьцi для вестуна каня не знайшлося?» – запытаyся палясоyшчык, не выпускаючы з рук сякеры. І паглядзеy зьдзеклiва на босыя ногi нечаканага госьця.

«Быy конь, – сказаy Лёкса Шпуль. – Здох. А боты я на пераправе аддаy. За бохан хлеба, ваду i сала. Мне харчоy на дарогу не выдавалi. Кароль загадаy адразу ж на каня i дамоy, расказаць у палацы, што здарылася… Слухай, дзядзька, няма часу.

Калi што, у мяне паyнамоцтвы кароткiя. Хто вестуну не садзейнiчае – маю права браць усё гвалтам. Ужо ж ты мусiш ведаць, дзядзька. Так што раю мне паверыць i забясьпечыць усiм патрэбным».

Палясоyшчык i ягоная жонка змрочна глядзелi, як Лёкса спрабуе yсьмiхнуцца. Вусны ня слухалiся, але ён усё ж расьцягнуy iх, i яны забалелi. Нiхто не адказаy яму yсьмешкай. Было такое адчуваньне, што яны лiчаць гузiкi на ягоным мундзiры. Лiчаць на iм адамавы галовы.