Қалқаман – Мамыр

Қалқаман – Мамыр

Шәкәрім Құдайбердіұлы

ШƏКƏРІМ ҚҰДАЙБЕРДІҰЛЫ

ҚАЛҚАМАН – МАМЫР

ҚАЛҚАМАН – МАМЫР

ШƏКƏРІМ ҚҰДАЙБЕРДІҰЛЫ

(1858–1931)

Бұл əңгіме 1722 жылы біздің Орта жүз қазағы Сырдария бойында жүргенде болған анық іс. Біздің қазақ қалмақтан жеңіліп, «Ақтабан шұбырынды» болғаннан бір-ақ жыл бұрын.

Қалқаман – Мамырдың ісіне ескі қазақтар теріс көзімен қараса да, осы күнгі көңілінің көзі ашықтар жазасыз екенін біліп, дұға қылса керек. Өлгенді тірілтпесем де, өшкенді жандырғандай болсын деп, биыл жүз тоқсан жыл болып, ұмытылған істі алдыңызға қойдым. Бұл əңгіме ақсақал аузынан да қалып бара жатыр. Сол асықтардың өзі кетсе де, ізі жоғалмасын дедім – біздің де ізіміз жоғалатынын ойлап.

Өткен іс – ойға күңгірт, көзге танық,

Көрмесе де, білгенге бəрі қанық.

Мың жеті жүз жиырма екінші жыл

Қазақтың Сыр бойында жүргені анық.

Əнет бабаң – Арғынның ел ағасы,

Əрі би, əрі молла, ғұламасы.

Орта жүзге үлгі айтқан əділ екен,

Сол кезде тоқсан беске келген жасы.

Кішік деген – бабаңның өз атасы,

Мəмбетей – ол Кішіктің бір ағасы.

Мəмбетсопы, Кішіктің шешесі бір,

Қатаған Тұрсын ханның ханышасы.

Біздің жетінші атамыз Əйтек деген

Бабаңның бір туысқан інісі екен.

Əйтектің бəйбішеден жалғызы – Олжай,

Тоқалынан – Байбөрі Қалқаманмен.

«Бəкең» деп атап кеткен Байбөріні,

Бұл сөзім ертек емес, сөздің шыны.