Канцэпцыя матрыярхата

Гэты перыяд характарызуецца раyнапраyным становiшчам жанчыны i мужчыны, што выцякае з прыблiзна роyнай удзельнай вагi iх у гаспадарцы. Асноyнай грамадскай ячэйкай з'яyляецца мацярынскi род, звязаны з iншым родам пасродкам дуальнай экзагамii (абавязковае заключэнне шлюбаy толькi памiж членамi гэтых двух родаy). Кансалiдаванага племя не iснуе. Рахунак сваяцтва вядзецца па матчынай лiнii. Захоyваюцца групавы шлюб, якi пераходзiць у больш развiтую форму – парны шлюб, а таксама i паасобнае (дыслакальнае) паселiшча мужа i жонкi, якое змяняецца паселiшчам iх у радавой групе жонкi (матрылакальным).

Групавы шлюб – найстаражытная форма шлюбу, якая yзнiкае y працэсе ператварэння першабытнага статка y радавую абшчыну на мяжы памiж нiжнiм i верхнiм палеалiтам як першая форма yпарадкавання шлюбных адносiн. Пры гэтым выглядзе шлюбу племя падзялялася на 2 групы («шлюбныя класы»); кожны мужчына адной групы мог быць мужам кожнай жанчыны iншай групы, шлюб памiж членамi адной i той жа групы забараняyся. Фактычна групавы шлюб уяyляy шлюбнае сужыццё пары мужа i жонкi, якое насiла больш-менш пастаянны характар, але лёгка скасанае i суправаджалася часовымi шлюбнымi сувязямi.

Гэты шлюб спараджаy групавое, або класiфiкацыйнае, сваяцтва, пры якiм роднасныя адносiны распаyсюджвалiся на групы суродзiчаy (чалавек называy бацькам не толькi свайго сапраyднага бацькi, але i yсiх мужчын, якiя yваходзяць у шлюбную групу бацькi; адпаведна «мацi» з'яyлялiся для яго yсе жанчыны, якiя yваходзiлi у шлюбную групу мацi, усе члены яго yласнай шлюбнай групы былi для яго братамi i сёстрамi).

Парны шлюб – форма шлюбу, якая iснавала пры першабытнаабшчынным ладзе, звязаная з развiццём матрыярхата. Па меры развiцця грамадства шлюб змяняyся y напрамку звужэння круга бяручых шлюб; сужыццё парамi, якое на раннiх этапах першабытнаабшчыннага ладу, пры групавым шлюбе было толькi вельмi кароткiм, у перыяд росквiту першабытнаабшчыннага ладу становiцца асноyнай формай шлюбу. Будучы yжо аднашлюбнай, сям'я пры парным шлюбе, аднак, не з'яyлялася гаспадарчай ячэйкай грамадства.

Кожны член шлюбнай пары працягваy быць моцна звязаным са сваёй радавой абшчынай. Шлюбная пара не вяла адасобленай гаспадаркi, не мела yласнасцi. У сувязi з гэтым гэты шлюб не быy устойлiвым, шлюбнае сужыццё было лёгка скасавальнае. Дзецi былi звязаны з радавой абшчынай мацi i заставалiся y ёй у выпадку скасавання шлюбу. Такiм быy парны шлюб у аyстралiйцаy, а таксама y iракезаy i многiх iншых iндзейскiх плямёнаy яшчэ y 18-19 стагоддзях.